وبلاگ جامع اسلام اهل بیت

1- مستحبّ است بعد از مرگ دهان میّت را روى هم بگذارند که باز نماند، چشمها و چانه میّت را ببندند، دست و پاى او را صاف کرده و پارچه اى روى او بیندازند، براى تشییع جنازه او مؤمنین را خبر کنند، تا وقتى از محل مردن حرکت نداده اند رو به قبله باشد و در دفن او عجله نمایند، ولى اگر یقین به مرگ او ندارند، باید صبر کنند تا کاملاً معلوم شود.

2- اگر میّت زن حامله باشد و هنوز بچّه در شکم او زنده است و یا احتمال زنده بودن او را بدهند، باید پهلوى چپ او را بشکافند و طفل را بیرون آورند، سپس پهلو را بدوزند و چنانچه دسترسى به اهل اطّلاع بوده باشد این کار را زیر نظر آنها انجام دهند.

3- غسل و کفن و نماز و دفن میّت مسلمان واجب کفائى است یعنى، اگر بعضى انجام دهند، از دیگران ساقط مى شود چنانچه هیچ کس انجام ندهد، همه معصیت کرده اند و در این مسأله تفاوتى میان فرقه هاى مختلف مسلمانان نیست.

4- هرگاه کسى مشغول وظایف بالا شود بر دیگران واجب نیست اقدام نمایند، امّا اگر عمل خود را نیمه کاره بگذارد باید دیگران تمام کنند و هرگاه شک کند کسى اقدام به کارهاى میّت کرده است یا نه، باید خودش اقدام کند.

5- هرگاه کسى اقدام به غسل یا کفن و نماز و دفن میّت کرده و ندانیم صحیح به جا آورده یا باطل، باید بگوییم صحیح بوده، امّا اگر یقین داریم باطل انجام داده است باید دوباره انجام دهیم.

6- براى غسل و کفن و نماز و دفن میّت باید از ولىّ او اجازه بگیرند، شوهر نسبت به زن خود از همه اَوْلى است، سپس کسانى که از میّت ارث مى برند به ترتیبى که در ارث بیان شده ولایت بر میّت دارند و چنانچه در یک طبقه وارث مرد و زن باشند، احتیاط این است از هر دو اجازه بگیرند.

7- اگر کسى بگوید من وصى یا ولىّ میّت هستم، یا ولىّ میّت به من اجازه داده که اعمال او را انجام دهم و بدن میّت در اختیار اوست، انجام کارهاى میّت باید با اجازه او باشد.

8- هرگاه میّت براى کارهاى خود شخص دیگرى غیر از ولى را معیّن کند، مثلاً وصیّت کند فلان شخص بر من نماز بخواند، واجب است به آن عمل شود و احتیاط مستحب آن است که از ولى هم اجازه بگیرد، امّا کسى که میّت، او را براى انجام این کارها معیّن کرده واجب نیست این وصیّت را قبول کند، اگرچه قبول بهتر است و اگر قبول کرد باید به آن عمل کند.

9- هرگاه بداند ولى راضى است، امّا صریحاً با زبان اجازه نداده است، همین اندازه که اجازه او از ظاهر حال نمایان باشد کافى است.

غسل میّت

1- واجب است میّت مسلمان را سه غسل بدهند: اوّل با آبى که با سدر مخلوط باشد، دوم با آبى که با کافور مخلوط است، سوم با آب تنها، ولى شهید و بعضى دیگر غسل ندارند که شرح آن بعداً خواهد آمد.

احکام غسل میّت



1- مانعى ندارد سدر و کافور به اندازه اى باشد که آب را مضاف کند، ولى باید به اندازه اى کم نباشد که بگویند سدر و کافور با آب مخلوط نشده است و در صورتى که مضاف شود بهتر این است میّت را اوّل با آن بشویند و بعد آب روى بدن او بریزند تا به صورت مطلق در آید.

2- هرگاه سدر و کافور به اندازه لازم پیدا نشود، بنابر احتیاط واجب باید همان مقدار که به آن دسترسى دارند در آب بریزند و اگر آن هم پیدا نشود به جاى آن با آب معمولى غسل دهند.

3- کسى که براى حج یا عمره احرام بسته است هرگاه پیش از تمام کردن طواف و قبل از حلال شدن بوى خوش بر او، از دنیا برود باید به جاى آب کافور او را با آب معمولى غسل دهند.

4- کسى که میّت را غسل مى دهد باید مسلمان و بالغ و عاقل باشد و مسائل لازم غسل را بداند و احتیاط مستحب آن است که شیعه دوازده امامى باشد.

5- غسل میّت باید با قصد قربت،یعنى براى خدا انجام داده شود.

6- بچّه مسلمان اگر چه از زنا باشد غسل او واجب است و کسى که از بچّگى دیوانه بوده و با همان حال بالغ شده، چنانچه پدر یا مادر او مسلمان باشد غسل او واجب است، همچنین کسى که قبلاً مسلمان بوده و بعد دیوانه شده است.

7- بچّه سقط شده اى را که چهار ماه یا بیشتر دارد باید غسل دهند و اگر کمتر از آن باشد بنابر احتیاط واجب در پارچه اى بپیچند و بدون غسل دفن کنند.

8- مرد نمى تواند زن را غسل دهد، همچنین زن نمى تواند مرد را غسل دهد، مگر زن و شوهر که هر کدام مى تواند دیگرى را غسل دهد، هرچند احتیاط مستحب آن است که اگر ضرورتى نیست این کار را نکنند.

9- مرد مى تواند دختر بچّه اى را که سن او از سه سال کمتر است غسل دهد و زن هم مى تواند پسر بچّه اى را که سه سال کمتر دارد غسل دهد.

10- اگر براى غسل دادن میّت مرد، مرد پیدا نشود زنانى که با او محرمند مى توانند او را غسل دهند، همچنین اگر براى غسل دادن میّت زن، زن پیدا نشود مردهایى که با او محرمند مى توانند او را غسل دهند و بهتر است از روى لباس باشد.

11- هرگاه میّت مرد را مرد غسل دهد و یا میّت زن را زن غسل دهد، جایز است غیر از عورت، بدن او را برهنه کند.

12- نگاه کردن به عورت میّت حرام است ولى غسل را باطل نمى کند.

13- هرگاه عضوى از بدن میّت ملاقات با نجس کرده باشد، باید پیش از آن که آن را غسل بدهند آب بکشند و احتیاط مستحب آن است که تمام بدن میّت را پیش از شروع غسل از نجاست بشویند.

14- غسل میّت مثل غسل جنابت است و احتیاط آن است که تا غسل ترتیبى ممکن است غسل ارتماسى ندهند، ولى جایز است در غسل ترتیبى هر یک از سه قسمت بدن را به ترتیب در آب فرو برند. هرگاه زن حائض یا شخص جُنُب از دنیا برود همان غسل میّت براى او کافى است.

15- جایز نیست براى غسل دادن میّت مزد بگیرند، ولى مزد گرفتن براى کارهاى مقدّماتى و نظافت او و مانند آن اشکالى ندارد.

16- اگر آب پیدا نشود، یا بدن میّت طورى باشد که نمى توان آن را غسل داد و یا به خاطر هر مانع دیگر غسل ممکن نشود، باید میّت را عوض هر غسل یک تیمّم بدهند، به این ترتیب که تیمّم دهنده روبروى میّت قرار مى گیرد و دست خود را بر زمین مى زند و به صورت و پشت دستهاى میّت مى کشد.

نماز میّت

1- واجب است بر هر میّت مسلمان و بالغ نماز بخوانند و بر بچّه نابالغ اگر کمتر از شش سال نداشته باشد نیز احتیاط واجب آن است که نماز بخوانند.

2- نماز میّت باید بعد از غسل و حنوط و کفن کردن خوانده شود و اگر پیش از اینها، یا در بین اینها بخوانند باطل است، هرچند از روى فراموشى یا ندانستن مسأله باشد.

3- در نماز میّت، وضو و غسل یا تیمّم و پاک بودن بدن و لباس شرط نیست; ولى احتیاط مستحب آن است که تمام امورى را که در نمازهاى دیگر لازم است رعایت کنند.

4- واجب است نماز میّت را رو به قبله بخوانند و نیز احتیاط واجب آن است که میّت را مقابل نمازگزار به پشت بخوابانند بطورى که سر او به طرف راست نمازگزار و پاى او به طرف چپ نمازگزار باشد.

5- مکان نمازگزار باید از جاى میّت پست تر و بلندتر نباشد، ولى مختصر پستى و بلندى اشکال ندارد، همچنین نمازگزار نباید از میّت دور بایستد، ولى کسانى که به جماعت مى خوانند اگر دور باشند و به صف اتّصال داشته باشند اشکالى ندارد.

6- نمازگزار باید در مقابل میّت بایستد و پرده و دیوارى حائل نباشد، ولى گذاردن میّت در تابوت و مانند آن، اشکال ندارد.

7- نماز میّت را باید ایستاده و با قصد قربت بخواند و در موقع نیّت، میّت را معیّن کند مثلاً نیّت کند «نماز مى خوانم بر این میّت قربة الى اللّه» و اگر کسى نباشد که بتواند نماز میّت را ایستاده بخواند باید نشسته بر او نماز خواند.

8- هرگاه میّت وصیّت کرده شخص معیّنى بر او نماز بخواند، عمل به وصیّت او واجب است و لازم نیست از ولى اجازه بگیرد، هرچند احتیاط مستحب آن است که اجازه بگیرد.

9- مکروه است بر میّت چند مرتبه نماز بخوانند، بلکه اگر یک نفر چند مرتبه بخواند محلّ اشکال است، ولى اگر میّت اهل علم و فضل و تقوا باشد مکروه نیست.

10- هرگاه میّت را عمداً یا از روى فراموشى یا به جهت عذرى بدون نماز دفن کنند، یا بعد از دفن معلوم شود نمازى که بر او خوانده شده باطل بوده است، واجب است با همان ترتیب به قبرش نماز بخوانند.

دستور نماز میّت

1- نماز میّت پنج تکبیر دارد و اگر نمازگزار پنج تکبیر به این ترتیب بگوید کافى است: بعد از نیّت و گفتن تکبیر اوّل بگوید: اَشْهَدُ اَنْ لا إلهَ إلاَّ اللّهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ و بعد از تکبیر دوم بگوید: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد و بعد از تکبیر سوم بگوید: اللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤمِناتِ و بعد از تکبیر چهارم اگر میّت مرد است بگوید: اللّهُمَّ اغْفِرْ لِهذَا الْمَیِّتِ و اگر زن است بگوید: اللّهُمَّ اغْفِرْ لِهذِهِ الْمَیِّتِ و بعد، تکبیر پنجم را بگوید و بهتر است بعد از تکبیر اوّل بگوید: اَشْهَدُ اَنْ لا إلهَ إلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشیراً وَ نَذیراً بَیْنَ یَدَىِ السّاعَةِ و بعد از تکبیر دوم بگوید: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ بارِکْ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد کَاَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَ بارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلى إبْراهیمَ وَ آلِ اِبْراهیمَ إنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ وَ صَلِّ عَلى جَمیعِ الاْنْبِیاءِ وَ الْمُرْسَلینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصِّدّیقینَ وَ جَمیعِ عِبادِ اللّهِ الصّالِحینَ بعد از تکبیر سوم بگوید: اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤمِناتِ وَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ الاْحْیاءِ مِنْهُمْ وَ الاْمْواتِ تابِعْ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ بِالْخَیْراتِ إنَّکَ مُجیبُ الدَّعَواتِ إنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ و بعد از تکبیر چهارم اگر میّت مرد است بگوید: اَللّهُمَّ إنَّ هذا عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ اَمَتِکَ نَزَلَ بِکَ وَ اَنْتَ خَیْرُ مَنْزُول بِهِ اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ إلاّ خَیْراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّا اَللّهُمَّ اِنْ کانَ مُحْسِناً فَزِدْ فى اِحْسانِهِ وَ اِنْ کانَ مُسیئاً فَتَجاوَزْ عَنْهُ وَ اغْفِرْ لَهُ اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ فى اَعْلى عِلِّیّینَ وَاخْلُفْ عَلَى اَهْلِهِ فِى الْغابِرینَ وَ ارْحَمْهُ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ و بعد، تکبیر پنجم را بگوید ولى اگر میّت زن است بعد تکبیر چهارم بگوید: اَللّهُمَّ اِنَّ هذِهِ اَمَتُکَ وَ ابْنَةُ عَبْدِکَ وَ ابْنَةُ اَمَتِکَ نَزَلَتْ بِکَ وَ اَنْتَ خَیْرُ مَنْزُول بِهِ اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْها إلاّ خَیْراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِها مِنّا اَللّهُمَّ اِنْ کانَتْ مُحْسِنَةً فَزِدْ فى اِحْسَانِها وَ اِنْ کَانَتْ مُسیئَةً فَتَجاوَزْ عَنْها وَ اغْفِرْ لَها اَللّهُمَّ اجْعَلْها عِنْدَکَ فى اَعْلى عِلِّیّینَ وَ اخْلُفْ عَلى اَهْلِها فِى الْغابِرینَ وَ ارْحَمْها بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ و اگر نماز بر چند نفر مرد بخواند، مى گوید: اَللّهُمَّ اِنَّ هوُلاءِ عَبیدُکَ وَ اَبْناءُ عَبیدِکَ وَ اَبْناءُ اِمائِکَ نَزَلُوا بِکَ وَ اَنْتَ خَیْرُ مَنْزُول بِهْ... و بقیّه ضمیرها را جمع مذکر مى آورد. و در مورد چند زن ضمیرها و اسماء اشاره را به صورت مؤنّث مى آورد و در تثنیه به صورت تثنیه.

2- باید تکبیرها و دعا را طورى پشت سر هم بخوانند که نماز از صورت خود خارج نشود و احتیاط واجب آن است که در وسط نماز با کسى سخن نگویند.

3- مستحبّ است نماز میّت را با جماعت بخوانند، ولى کسى که نماز میّت را با جماعت بخواند باید تمام تکبیرها و دعاهاى آن را بخواند و همان گونه که گفته شد خواندن دعاهاى مفصّل بالا مستحبّ است و اگر کسى آن را حفظ ندارد، مى تواند از روى کتاب بخواند.

احکام دفن

1- میّت را باید طورى دفن کنند که بوى او بیرون نیاید و درندگان هم به او دسترسى پیدا نکنند، اگر ترس آن باشد که جانور به جسد آسیب رساند باید قبر او را با آجر و مانند آن محکم کنند.

2- هرگاه دفن میّت در زمین ممکن نباشد واجب است به جاى دفن، او را در بنا، یا تابوتى بگذارند و اطراف آن را ببندند.

3- هنگام دفن کردن باید میّت را در قبر به پهلوى راست بخوابانند بطورى که رو به قبله باشد.

4- هرگاه کسى در کشتى بمیرد چنانچه بدن او فاسد نمى شود و بودنش در کشتى مانعى ندارد باید صبر کنند تا به خشکى برسند و او را در زمین دفن نمایند وگرنه باید او را غسل دهند و حنوط و کفن کنند و نماز بخوانند بعداً او را در چیزى که حیوانات آبى نتوانند به بدن او دست یابند بگذارند و در آن را محکم کنند و به دریا بیندازند و اگر این هم ممکن نشود چیز سنگینى به پایش ببندند و به دریا بیفکنند و واجب است او را تا ممکن است در جایى بیندازند که فورا طعمه حیوانات دریا نشود.

5- هرگاه خوف این باشدکه دشمن قبر میّت را بشکافد و بدن او را بیرون آورد و یا به آن آسیب رساند، چنانچه ممکن باشد باید بطورى که در مسأله پیش گفته شد او را به دریا بیندازند.

6- مخارج محکم کردن قبر میّت در جایى که لازم است و همچنین هزینه انداختن در دریا را باید از اصل مال میّت بردارند.

7- اگر زن کافرى از دنیا برود و بچّه در شکم او نیز بمیرد، چنانچه پدر آن بچّه مسلمان باشد باید زن را در قبر به پهلوى چپ پشت به قبله بخوابانند تا روى بچّه به طرف قبله باشد، حتّى اگرهنوزروح به بدن بچّه داخل نشده باشد (یعنى هنوز حسّ حرکت پیدا نکرده است) بنابر احتیاط واجب به همین دستور عمل کنند.

8- دفن مسلمان در قبرستان غیر مسلمان و دفن کافر در قبرستان مسلمان جایز نیست بنابر احتیاط واجب، همچنین دفن مسلمان در جایى که نسبت به او بى احترامى باشد حرام است، مانند جایى که خاکروبه و کثافت مى ریزند.

9- میّت را نباید در جاى غصبى دفن کنند و همچنین در جایى که براى دفن وقف نشده است (مانند مساجد و مدارس دینى)، مگر این که از اوّل جایى را براى دفن در نظر بگیرند و از وقف مستثنا کنند.

10- دفن میّت در قبر مرده دیگر در صورتى که موجب نبش نشود (یعنى بدن مرده قبلى ظاهر نگردد) و زمین هم مباح یا وقف عام باشد مانعى ندارد.

11- بنابراحتیاط واجب چیزى که از میّت جدا مى شود، حتّى مو یا ناخن و دندان را باید با او دفن کرد، ولى به صورتى که موجب نبش قبر نشود، امّا دفن ناخن و دندانى که در حال حیات از انسان جدا مى شود واجب نیست، هر چند بهتر است.

12- هرگاه کسى در چاه بمیرد و بیرون آوردنش ممکن نباشد باید درِ چاه را ببندند و همان چاه را قبر او قرار دهند و در صورتى که چاه مال غیر باشد، باید به نحوى او را راضى کنند.

13- هرگاه بچّه اى در رحم مادر بمیرد و ماندنش در رحم براى مادر خطر داشته باشد، باید به آسانترین راه ممکن او را بیرون آورند، حتّى اگر ناچار شوند او را قطعه قطعه کنند اشکال ندارد، این کار باید در درجه اوّل به وسیله شوهرش اگر اهل فن است و در درجه بعد زنى که اهل فن باشد انجام شود و اگر ممکن نیست، از مرد محرمى که اهل فن است استفاده کنند و در غیر این صورت، ناچار باید از مرد نامحرمى که اهل فن است کمک بگیرند.

14- هرگاه مادر بمیرد و بچّه در شکمش زنده باشد باید فورا بچّه را بوسیله کسانى که در مسأله پیش اشاره شد از هر طرفى که سالم بیرون مى آید بیرون آورند و دوباره شکم او را بدوزند و حتّى الامکان باید این کار زیر نظر اهل فن انجام گیرد و اگر اهل فن نباشد، پهلوى چپ را مى شکافند و بچّه را فورا بیرون مى آورند.

مستحبّات دفن

1- مستحبّ است به امید این که مطلوب پروردگار باشد امور زیر را در دفن میّت رعایت کنند:

الف) قبر را به اندازه قامت انسان متوسط گود کنند.

ب) میّت را در نزدیکترین قبرستان دفن نمایند، مگر آن که قبرستان دورتر، از جهتى بهتر باشد، مثل این که افراد خوب در آنجا دفن شده اند، یا مردم براى فاتحه بیشتر به آنجا مى روند.

ج) هنگام دفن، جنازه را در چند قدمى قبر بر زمین بگذارند و تا سه مرتبه، کم کم نزدیک ببرند و در مرتبه چهارم وارد قبر کنند.

ح) اگر میّت مرد است او را از طرف سر وارد قبر کنند و اگر زن است از طرف عرض بدن و به هنگام وارد کردن او پارچه اى روى قبر بگیرند.

خ) جنازه را با آرامى از تابوت بردارند و با آرامى وارد قبر کنند، و دعاهایى که دستور داده شده پیش از دفن و موقع دفن بخوانند.

چ) قبر لحد داشته باشد، یعنى آن راطورى بسازند که خاک روى بدن میّت نریزد،به این ترتیب که قسمت پایین قبررا باریکتر کنند و بعد از گذاشتن میّت در قبر، بالاى آن خشت یا آجر بچینند و یا طرف قبله قبر را کمى از پایین توسعه دهند به اندازه اى که میّت در آن قرار بگیرد.

د) پشت سر میّت مقدارى خاک یا خشت بگذارند که وقتى او را به طرف راست مى خوابانند به عقب برنگردد.

ذ) بعد از گذاشتن در قبر، گره کفن را باز کنند و صورت میّت را روى خاک بگذارند و بالشى از خاک زیر سر او قرار دهند.

ه) کسى که میّت را در قبر مى گذارد با طهارت و سربرهنه و پا برهنه باشد و غیر از خویشان میّت، با پشت دست خاک بر قبر بریزند و بگویند: «اِنَّا لِلّهِ وَ اِنَّا اِلَیْهِ راجِعُونَ» و اگر میّت زن است کسى که با او محرم است او را در قبر بگذارد و اگر محرم نباشد خویشانش او را در قبر بگذارند.

ر) پیش از آن که «لحد» را بپوشانند دست راست به شانه میّت بزنند و او را حرکت دهند و سه مرتبه بگویند:

اِسْمَعْ اِفْهَمْ یا فُلانَ ابْنِ فُلان (و به جاى فلان ابن فلان اسم میّت و پدرش را ببرند) مثلاً سه مرتبه بگویند: «اِسْمَعْ اِفْهَمْ یا مُحَمَّدَ بْنِ عَلِى» سپس به ترتیب زیر او را به عقاید حقّه اسلامى تلقین دهند و بگویند:

«هَلْ اَنْتَ عَلَى الْعَهْدِ الَّذِى فارَقْتَنا عَلَیْهِ مِنْ شَهادَةِ اَنْ لا اِلهَ إلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ سَیِّدُ النَّبِیّینَ وَ خاتَمُ الْمُرْسَلینَ وَ اَنَّ عَلِیَّاً اَمیرُ الْمُؤمِنینَ وَ سَیِّدُ الْوَصِیّینَ وَ اِمامٌ افْتَرَضَ اللّهُ طاعَتَهُ عَلَى الْعالَمینَ، وَ اَنَّ الْحَسَنَ وَالْحُسَیْنَ وَ عَلِىَّ بْنَ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّد وَ مُوسَى بْنَ جَعْفَر وَ عَلِىَّ بْنَ مُوسى وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ وَ عَلِىَّ بْنَ مُحَمَّد وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِىٍّ وَ الْقائِمَ الحُجَّةَ الْمَهْدِىَّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْهِمْ اَئِمَّةُ الْمُؤمِنینَ وَ حُجَجُ اللّهِ عَلَى الْخَلْقِ اَجْمَعینَ، وَ اَئِمَّتُکَ اَئِمَّةُ هُدىً اَبْرارٌ یا فُلانَ بْنَ فُلان (و به جاى فلان بن فلان، اسم میّت و پدرش را بگویند) و بعد بگویند: اِذا اَتاکَ الْمَلَکانِ الْمُقَرَّبانِ رَسُولَیْنَ مِنْ عِنْدِ اللّهِ تَبارَکَ وَ تَعَالى وَ سَئَلاکَ عَنْ رَبِّکَ وَ عَنْ نَبِیِّکَ وَ عَنْ دینِکَ وَ عَنْ کِتابِکَ وَ عَنْ قِبْلَتِکَ وَ عَنْ اَئِمَّتِکَ فَلاْ تَخَفْ وَ لا تَحْزَنْ وَ قُلْ فى جَوابِهِما: اَللّهُ رَبِّى وَ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ نَبِیّى وَ الاْسْلامُ دِینى وَ الْقُرآنُ کِتابى وَ الْکَعْبَةُ قِبْلَتى وَ اَمیرُالْمُؤمِنینَ عَلِىُّ بْنُ اَبى طالِب اِمامى وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ الُْمجْتَبى اِمامِى وَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِىٍّ الشَّهیدُ بِکَرْبَلاءَ اِمامى وَ عَلِىٌّ زَیْنُ الْعابِدینَ اِمامى وَ مُحَمَّدٌ الْباقِرُ اِمامى وَ جَعْفَرٌ الصّادِقُ اِمامى وَ مُوسَى الْکاظِمُ اِمامى وَ عَلِىٌّ الرِّضا اِمامى وَ مُحَمَّدٌ الْجَوادُ اِمامى وَ عَلِىٌّ الْهادِىُ اِمامى وَ الْحَسَنُ الْعَسْکَرِىُّ اِمامى وَ الْحُجَّةُ الْمُنْتَظَرُ اِمامى هؤُلآءِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْهِمْ اَجْمَعینَ اَئِمَّتی وَ سادَتی وَ قادَتی وَ شُفَعائی، بِهِمْ اَتَوَلّى وَ مِنْ اَعْدآئِهِمْ اَتَبَرَّءُ فِى الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ، ثُمَّ اعْلَم یا فُلانَ بْنَ فُلان (و به جاى فلان بن فلان، اسم میّت و پدرش را بگویند) بعد بگویند: إِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَ تَعالى نِعْمَ الرَّبُّ وَ اَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ نِعْمَ الرَّسُولُ وَ اَنَّ عَلِىَّ بْنَ اَبیطالِب وَ اَوْلادَهُ الْمَعْصُومینَ الاْئِمَّةَ الإثْنَى عَشَرَ نِعْمَ الاْئِمَّةُ وَ أَنَّ مَا جَاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حَقٌّ وَ أَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وَ سُؤالَ مُنْکَر وَ نَکیر فِى الْقَبْرِ حَقٌّ وَ الْبَعْثَ حَقٌّ وَ النُّشُورَ حَقٌّ وَ الصِّراطَ حَقٌّ وَ الْمیزانَ حَقٌّ وَ تَطایُرَ الْکُتُبِ حَقٌّ وَ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النّارَ حَقٌّ وَ أَنَّ السّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فیهَا وَ أَنَّ اللّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِى الْقُبُورِ. پس بگویند: اَفَهِمْتَ یا فُلانُ (و به جاى فلان اسم میّت را بگوید) پس از آن بگویند: ثَبَّتَکَ اللّهُ بِالْقَوْلِ الثّابِتِ وَ هَدَاکَ اللّهُ اِلى صِراط مُسْتَقیم عَرَّفَ اللّهُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ اَولِیائِکَ فِى مُسْتَقَرٍّ مِنْ رَحْمَتِهِ. پس بگویند: اَللّهُمَّ جافِ الاْرْضَ عَنْ جَنْبَیْهِ وَ اَصْعِدْ بِرُوحِهِ اِلَیْکَ وَ لَقِّهِ مِنْکَ بُرْهاناً اَللّهُمَّ عَفْوَکَ عَفْوَکَ».

ز) قبر را به صورت مربع مستطیل بسازند به اندازه چهار انگشت از زمین بلند کنند و نشانه اى روى آن بگذارند که شناخته شود و روى قبر آب بپاشند و بعد از پاشیدن آب، کسانى که حاضرند دستها را بر قبر گذارند انگشتها را باز کرده در خاک فرو برند و هفت مرتبه سوره «إنّا انزلناه» بخوانند وبراى میّت طلب آمرزش کنند.

ک) این دعا را بعد از آن بخوانند: «اَللّهُمَّ جافِ الاْرْضَ عَنْ جَنْبَیهِ وَ اَصْعِدْ اِلَیْکَ رُوحَهُ وَ لَقِّهِ مِنْکَ رِضْواناً وَ اَسْکِنْ قَبْرَهُ مِنْ رَحْمَتِکَ ما تُغْنِیهِ بِهِ عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِواکَ».

2- مستحبّ است صاحبان عزا را تسلیت گویند، امّا اگر مدّتى گذشته است و خاطره مصیبت فراموش شده و به واسطه تسلیت مصیبت یادشان مى آید ترک آن بهتر است و نیز شایسته است تا سه روز براى اهل خانه میّت غذا بفرستند.

3- سزاوار است انسان در مرگ خویشاوندان، مخصوصاً در مرگ فرزند شکیبایى را از دست ندهد و هر وقت میّت را یاد مى کند «اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ» بگوید و براى میّت قرآن بخواند و طلب آمرزش کند.

4- جایز نیست انسان در مرگ کسى صورت و بدن خود را بخراشد، و به خود لطمه بزند، و پاره کردن یقه در مرگ غیر پدر و برادر نیز، جایز نیست.

5- هرگاه مرد در مرگ زن یا فرزند، لباس خود را پاره کند یا زن در عزاى میّت صورت خود را بخراشد بطورى که خون بیاید، یا موى خود را بکند، بنابر احتیاط واجب باید مانند کفّاره قسم را بدهد، یعنى یک بنده آزاد کند، یا ده فقیر راطعام دهد و یا آنها را بپوشاند، بلکه اگر خون هم نیاید به این دستور عمل نماید.

6- احتیاط واجب آن است که در گریه بر میّت صدا را خیلى بلند نکنند.

نماز وحشت

1- مستحبّ است به امید این که مطلوب پروردگار باشد در شب اوّل قبر دو رکعت نماز وحشت براى میّت بخوانند، به این ترتیب که در رکعت اوّل بعد از حمد یک مرتبه «آیة الکرسى» و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه انّا اَنْزَلْناه بخواند و بعد از سلام نماز بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ ابْعَثْ ثَوابَهَا اِلَى قَبْرِ فُلان» (و به جاى فلان، اسم میّت را بگوید).

2- نماز وحشت را در هرموقع از شب اوّل قبر مى تواند به جا آورد، ولى مناسبتردر اوّل شب بعد از نماز عشا است.

3- اگر دفن میّت به علتى به تأخیر بیفتد باید نماز وحشت را تا شب اوّل دفن او تأخیر بیندازد.

احکام شهید

1- غسل دادن میّت مسلمان و کفن کردن او چنان که گفته شد واجب است ولى دو گروه از این حکم مستثنا هستند: اوّل «شهیدان راه خدا» یعنى کسانى که در میدان جهاد در راه اسلام، همراه پیامبر(صلى الله علیه وآله) یا امام معصوم(علیه السلام) یا نایب خاصّ او کشته شده اند، همچنین کسانى که در حال غیبت امام زمان(ارواحنا فداه) براى دفاع در برابر دشمنان اسلام کشته مى شوند، خواه مرد باشند، یا زن، بزرگ باشند و یا کودک، در این گونه موارد غسل و کفن و حنوط واجب نیست، بلکه باید آنها را با همان لباسهایشان بعد از خواندن نماز دفن کنند.

2- حکم مسأله سابق درباره کسانى است که در میدان جنگ کشته شده باشند، یعنى پیش از آن که مسلمانان به او برسند جان داده است، امّا اگر به او برسند و زنده باشد، یا به صورت مجروح او را از میدان جنگ خارج سازند و در بیمارستان یا غیر آن از دنیا برود، گرچه ثواب شهیدان را دارد ولى حکم فوق شامل حال آنها نمى شود.

3- در جنگهاى امروز که میدانهاى جنگ وسعت دارد و گاه کیلومترها یا فرسخها مسافت را در بر مى گیرد و گلوله هاى دشمن و مانند آن تا مسافت زیادى مى رسد، تمام این صحنه که مرکز تجمّع سربازان است میدان جنگ محسوب مى شود، ولى اگر دشمن بوسیله بمباران افرادى را دور از جبهه هاى جنگ به قتل برساند احکام بالا در مورد آنها جارى نیست.

4- هرگاه به علّتى شهید برهنه شده باشد باید او را کفن کنند و بدون غسل دفن نمایند.

5- دوم کسانى که قتل آنها به عنوان قصاص یا حدّ شرعى واجب شده است و حاکم شرع به آنها دستور مى دهد مراسم غسل میّت را خودشان در حال حیات انجام دهند و سه غسل را طبق دستورى که قبلاً گذشت به جا آورده، سپس دو قسمت از قسمتهاى سه گانه کفن را یعنى لنگ و پیراهن را مى پوشند و مانند میّت حنوط مى کنند و بعد از کشته شدن، قطعه سوم را بر آنها مى پوشانند و نماز بر آنها خوانده و به همان حال دفنشان مى کنند و لازم نیست خون را از بدن و کفن آنها بشویند، حتّى اگر بر اثر ترس و وحشت خود را نجس کنند، تکرار غسل لازم نیست.