وبلاگ جامع اسلام اهل بیت

نماز بهترین حالت بندگی خداست و در میان اعمال واجب دارای اهمیت ویژه ای است، نماز دستور خداوند بزرگ برای انسانهای پاک و وارسته است و نماز خواندن، اطاعت فرمان اوست. نماز مانند نهر آبی است که نماز گذار، روزی پنج مرتبه خود را در آن شست و شو می دهد. اقسام نماز نماز بر دو قسم است: واجب و مستحب.

نماز واجب: نمازی است که انجام آن لازم و ترکش عذاب دارد.

نماز مستحب: نمازی است که انجام آن نیکوست و پاداش دارد، ولی ترکش عذاب ندارد.

نمازهای واجب دو دسته هستند:

الف) نمازهای همیشگی و شبانه روزی.

ب) نمازهایی که در زمانهای خواص واجب می شود و همیشگی نیست.

نمازهای شبانه روزی

نماز صبح = دورکعت

نماز ظهر = چهار رکعت

نماز عصر = چهار رکعت

نماز مغرب = سه رکعت

نماز عشاء = چهار رکعت

نمازهای غیر همیشگی نمازهایی که گاهی اوقات واجب می شود و همیشگی نیستند، بدین شرح است:

* نماز آیات

* نماز میت

* نماز طواف کعبه

* نماز قضای پدر (به فتوای برخی از مراجع نماز قضای مادر نیز) که بر پسر بزرگتر واجب می شود.

* نمازی که با قسم یا نذر واجب می شود.

آمادگی برای نماز

وضو:

امام رضا (ع) می فرماید:« کسی که به عبادت خدای بزرگ می ایستد، باید خود را از آلودگیها پاک کند، از سستی و بی حالی دور باشد و با وضو خود را برای سخن گفتن با خدای توانا آماده سازد ».

البته در برخی موارد باید « غسل » کنیم. هر گاه نتوانیم وضو بگیریم یا غسل کنیم، باید به جای آن، عمل دیگری به نام « تیمم » انجام دهیم.

چگونه وضو بگیریم؟

1- برای وضو گرفتن به قصد اطاعت دستور خداوند عالم، ابتدا صورت را از بالا به پایین – از جایی که مو سر روییده تا چانه – می شوییم.

2- سپس دست راس را از آرنج تا نوک انگشتان، از بالا به پایین می شوییم.

3- پس از شستن دست راست، دست چپ را مانند دست راست می شوییم.

4- سپس با رطوبتی که بر دست مانده، جلوی سر را مسح می کنیم؛ یعنی دست راست را بر سر گذاشته و کمی به طرف پیشانی می کشیم.

5- پس از مسح سر، پای راست را از نوک انگشت تا آخر روی پا مسح می کنیم.

6- سپس پای چپ را مانند پای راست مسح می کنیم و با این عمل وضو تمام می شود.

وضوی ارتماسی

1- برای وضو گرفتن، صورت و دستها را در آب فرو برده و به قصد وضو بیرون آوریم:

2-به قصد وضو صورت را از طرف پیشانی از آب در می آوریم:

3- سپس دست راست را از آرنج بیرون می آوریم:

4- و بعد دست چپ را از آرنج بیرون می آوریم:

5- بعد از آن باید با دست راست بر جلوی سر مسح کنیم:

6- سپس با دست راست بر پای راست مسح می کنیم:

7- و بعد با دست چپ بر پای چپ مسح می کنیم و به این ترتیب وضوی ارتماسی تمام می شود:

8 - اگر بعضی از اعضای وضو را ارتماسی و بعضی را غیر ارتماسی انجام دهیم، اشکال ندارد.

احکام وضو

1- وضو باید برای انجام فرمان خدا باشد و نه به انگیزه دیگر؛ پس اگر کسی برای خنک شدن یا نشان دادن به دیگران وضو بگیرد، صحیح نیست.

2- شستن داخل بینی و دهان و مقداری از لب و چشم که هنگام بستن دیده نمی شود، واجب نیست؛ ولی برای آنکه یقین کند از جاهایی که باید شسته شود،چیزی باقی نمانده، مستحب است مقداری از آن را هم بشوید.

3- پوست یا گوشتی که از اعضای وضو بریده شده، اگر کاملا قطع شده باشد، باید جای آن شسته شود و در صورتی که به عضو متصل است، باید آن هم شسته شود و هر مقدار از جای آن که ظاهر شده، بشوید؛ البته اگر آب برای زخم ضرر نداشته باشد.

4- در مسح باید دست را بر سر و پاها بکشد و اگر دست را نگه دارد و سر یا پا را به آن بکشد، وضو باطل است؛ ولی اگر موقعی که دست را می کشد، سر یا پا مختصری حرکت کند، اشکال ندارد.

5- در مسح رطوبت دست باید به قدری باشد که بر سر و پا اثر بگذارد.

6- محل مسح باید خشک باشد. اگر جای مسح تر باشد، باید آن را خشک کرد؛ ولی اگر رطوبت آن به قدری کم باشد که مانع از تأثیر رطوبت دست بر آن نباشد، اشکالی ندارد.

7- اگر چیزی بر محل مسح باشد، هر چند از رسیدن آب جلوگیری نکند، باید برطرف شود؛ چون بین دست و محل مسح نباید فاصله باشد. پس مسح بر کلاه و کفش و جوراب صحیح نیست.

8- وضو گیرنده نباید بین کارهای وضو، زیاد فاصله بیندازد یا وضو گرفتن را زیاد طول بدهد.

9- کسی که وضو ندارد، نباید جایی از بدن خود را به این نوشته ها برساند:

* خط قرآن

* اسم خداوند، به هر زبانی نوشته شده باشد؛ مانند الله، خدا، God.

* نام پیامبر خدا(ص)، اسامی امامان(ع)، نام حضرت زهرا(س).

وضوی جبیره ای

1- چیزی که بر زخم می بندند و دوایی که بر آن می زنند،« جبیره » نام دارد.

2- اگر دست یا صورتمان زخم باشد و آب برای آن ضرر دارد، باید پارچه ای پاک، بر آن بگذاریم و هنگام شستن دیگر جاها، بر آن قسمت نیز دست تر بکشیم.

3- اگر روی زخم بسته شده – مثلا باند پیچی کرده اند – و نمی شود آن را باز کرد، باید هنگام وضو، دست تر بر آن بکشیم و اگر پارچه یا چیزی که روی زخم است، نجس باشد، باید پارچه ای پاک رویش بگذاریم و دست تر بکشیم.

4- در وضوی جبیره ای نیز صورت و دستها باید از بالا به پایین شسته شود. پس اگر قسمت بالای دست یا صورت را جبیره پوشانده، ابتدا باید دست بر آن بکشیم و در ادامه قسمت پایین را بشوییم.

5- اگر انسان بتواند وضوی جبیره ای بگیرد، باید به وضیفه خود عمل کند و تیمم تنها کافی نیست.

چیزها یا کارهایی که وضو را باطل می کنند:

1- خارج شدن ادرار، مدفوع یا باد از انسان.

2- خوابیدن به اندازه ای که چشم نمی بیند و گوش نمی شنود؛ ولی خوابیدن اگر به این حد نباشد که چشم نمی بیند و گوش نمی شنود، وضو را باطل نمی کند.

3- چیزهایی که عقل را از بین می برند، مثل دیوانگی، مستی، بیهوشی.

4- آنچه سبب غسل می شود؛ مانند جنابت و مس میت.

5- استحاضه زنان؛ هر چند استحاضه قلیله که سبب غسل نمی باشد.

تیمم:

در موارد زیر باید تیمم کرد:

1- آب برای وضو یا غسل وجود نداشته باشد.

2- آب برای بدن ضرر داشته باشد.

3- برای انجام وضو یا غسل وقت نباشد.

4- آب داشته باشیم ولی اگر با آن وضو یا غسل کنیم از تشنگی هلاک می شویم؛ بنابراین نگه داشتن آب برای آشامیدن و حفظ جان لازم است.

در مواردی که گفته شد، به جای وضو یا غسل، تیمم می کنیم؛ یعنی با خضوع تمام در پیشگاه عالم، کف هر دو دست را با هم بر خاک یا سنگ یا ریگ یا کلوخ می زنیم و بر پیشانی و دو طرف آن، از جایی که مو سر روییده، تا ابروها و بالای بینی می کشیم و سپس کف دست چپ را بر تمام پشت دست راست(از مچ تا نوک انگشتان) می کشیم و بعد از آن، کف دست راست را بر تمام پشت دست چپ می کشیم. خاک یا چیز دیگری که بر آن تیمم می کنیم، باید پاک و تمیز باشد.

چند مسئله:

1- برای تیمم باید انگشتر را از دست بیرون آوریم و اگر مانع دیگری در پیشانی یا دستها وجود دارد، بر طرف کنیم.

2- برای آنکه یقین حاصل شود که تمام پشت دست مسح شده، باید مقداری بالاتر از مچ را هم مسح کرد؛ ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.

قبله:

خانه کعبه که در شهر مکه و در مسجدالحرام قرار دارد،«قبله» است و مسلمانان باید رو به آن نماز بخوانند.کسی که بیرون شهر مکه و دور از آن است، اگر طوری بایستد که بگویند رو به قبله نماز می خواند، کافی است. این امر اختصاص به نماز ندارد؛ بلکه ذبح حیوان هم باید به سوی این خانه باشد، تا پاکیزه و حلال گردد و خوب است که خواب و خوراک انسان نیز به سوی قبله انجام شود و در پایان زندگی، آنگاه که بدن را به خاک می سپارند باید رو به قبله بگذارند. مسلمانان تا سال دوم پس از هجرت، رو به سوی مسجدالاقصی نماز می خواندند و آنگاه که یهودیان به آنان زخم زبان زدند که مسلمانان قبله ندارند و به سوی قبله ما نماز می خوانند، برای حفظ استقلال مسلمانان، از سوی خداوند دستور آمد که از این پس به سوی کعبه نماز بخوانید.

واجبات نماز:

1- نماز با گفتن«الله اکبر» آغاز می شود و با سلام به پایان می رسد.

2- آنچه در نماز انجام می شود، یا واجب است، یا مستحب.

3- واجبات نماز، یازده تاست که برخی رکن و برخی غیررکن است.

رکن) عملی است که کم یا زیاد کردن آن به صورت عمدی یا سهوی سبب باطل شدن نماز می شود. آن ها عبارتند از: نیت – تکبیره الاحرام – قیام متصل به رکوع – رکوع – دوسجده.

غیر رکن) عملی که فقط کم یا زیاد کردن عمدی آن سبب باطل شدن نماز می شود. آن ها نیز عبارتند از: قرائت – ذکر – تشهد – سلام – ترتیب – موالات.

احکام واجبات نماز:

نیت

1- نماز گزار، از آغاز تا پایان نماز، باید بدانید چه نمازی می خواند و آن را برای انجام فرمان خداوند عالم به جا می آورد.

2- به زبان آوردن نیت لازم نیست؛ ولی چنان چه به زبان هم بگوید، اشکال ندارد.

3- نماز باید از هرگونه ریا و خود نمایی به دور باشد؛ یعنی نماز را تنها برای انجام دستور خداوند به جا آورد، چنان چه تمام نماز یا قسمتی از آن، برای غیر خدا باشد، باطل است.

تکبیره الاحرام

با گفتن الله اکبر نماز آغاز می شود و با همین تکبیر است که بسیاری از کارها که قبل از نماز جایز بوده، بر نماز گزار حرام می شود؛ مانند خوردن و آشامیدن، خندیدن و گریستن.

1- تکبیر به عربی صحیح گفته شود.

2- هنگام گفتن الله اکبر بدن آرام باشد.

3- تکبیره الاحرام را با صدای بلند بگوید.

قیام

1- قیام پیش از رکوع که به آن قیام متصل به رکوع گفته می شود، از ارکان نماز است و بدان معنی است که نمازگزار از حالت ایستاده به رکوع برود. بنابراین، اگر رکوع را فراموش کند و بعد از قرائت به سجده رود و قبل از وارد شدن به سجده یادش بیاید، باید کاملا بایستد، سپس به رکوع برود و پس از آن، سجده ها را به جا آورد.

2- نمازگزار در حال تکبیره الاحرام و قرائت، نباید بدن را حرکت دهد، یا به چیزی تکیه کند، یا پاها را زیاد باز بگذارد.

3- نمازگزار باید موقع ایستادن، هر دو پا را بر زمین بگذارد؛ ولی لازم نیست سنگینی بدن روی هر دو پا باشد و اگر روی یک پا هم باشد، اشکال ندارد.

4- کسی که به هیچ وجه نتواند ایستاده نماز بخواند، باید نشسته و رو به قبله نماز بخواند، و اگر نشسته هم نتواند، باید به حالت خوابیده نماز بخواند.

5- واجب است بعد از رکوع، به طور کامل بایستد و سپس به سجده رود و چنانچه این قیام عمدا ترک شود، نماز باطل است.

قرائت

1- نمازگزار باید در رکهت اول و دوم نمازهای واجب شبانه روزی، سوره حمد و یک سوره کامل دیگر از قرآن را بخواند.

2- در رکعت سوم و چهارم نماز، باید سوره حمد، یا سه مرتبه تسبیحات اربعه خوانده شود؛ یعنی سه بار این ذکرها را بگوید: « سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر »

3- در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات باید آهسته خوانده شود؛ ولی حکم حمد و سوره در رکعت اول و دوم نماز به شرح زیر است:

در نماز ظهر و عصر، مرد و زن باید آسته بخوانند.

در نماز صبح، مغرب و عشاء، مرد باید بلند بخواند ولی زن اگر نامحرم صدای او را نمی شنود، می تواند بلند بخواند و اگر نامحرم می شنود، بنا بر احتیاط واجب باید آهسته بخواند.

4- اگر نمازگزار در جایی که باید نماز را بلند بخواند،عمدا آهسته بخواند یا در جایی که باید آهسته بخواند، عمدا بلند بخواند، نمازش باطل است؛ ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسئله باشد، نمازش صحیح است.

5- اگر در نماز، یکی از چهار سوره را که آیه سجده دارد، عمدا بخواند، نمازش باطل است.

6- در تنگی وقت باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید.

رکوع

1- در هر رکهت از نماز، پس از قرائت، نمازگزار باید به اندازه ای خم شود که بتواند دست را به زانوها بگذارد، این عمل را رکوع می گویند.

2- در رکوع ، هر ذکری گفته شود، کافی است؛ مثلا سبحان الله یا الحمد لله یا الله اکبر، ولی احتیاط واجب آن است که مقدار آن سه مرتبه « سبحان الله » یا یک مرتبه « سبحان ربی العظیم و بحمده » کمتر نباشد.

3- در رکوع باید به مقدار ذکر واجب، بدن آرام باشد.

4- اگر نماز گزار پیش از آنکه به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گیرد، عمدا ذکر رکوع را بگوید، نمازش باطل است.

5- اگر پیش از تمام شدن ذکر واجب، عمدا سر از رکوع بردارد، نمازش باطل است.

6- بعد از تمام شدن ذکر رکوع، باید بایستد و بعد از آنکه بدن آرام گرفت، به سجده رود و اگر عمدا پیش از ایستادن، یا پیش از آرام گرفتن بدن به سجده رود، نمازش باطل است.

وظیفه کسی که نمی تواند به طور معمول رکوع رود:

1- کسی که نمی تواند به مقدار رکوع خم شود، باید به چیزی تکیه دهد و رکوع کند و اگر موقعی هم که تکیه داده، نتواند به طور معمول رکوع کند، به هر اندازه که می تواند، برای رکوع خم شود.

2- کسی که اصلا نتواند برای رکوع خم شود، باید موقع رکوع بنشیند و نشسته رکوع کند.

3- کسی که حتی نمی تواند نشسته رکوع کند، باید ایستاده نماز بخواند و برای رکوع، با سر اشاره کند.

سجده

1- نمازگزار باید در هر رکعت از نماز، بعد از رکوع دو سجده به جا آورد.

2- سجده آن است که پیشانی و کف دو دست و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پا(شست) را بر زمین بگذارد.

3- در حال سجده باید ذکر بگوید و احتیاط واجب آن است که مقدار ذکر از سه مرتبه « سبحان الله » یا یک مرتبه « سبحان ربی الاعلی و بحمده » کمتر نباشد.

4- در سجده باید به مقدار گفتن ذکر واجب، بدن آرام باشد.

5- اگر پیش از آنکه پیشانی به زمین برسد و آرام گیرد، عمدا ذکر را بگوید، نماز باطل است و چنانچه از روی فراموشی باشد، باید دوباره در حال آرام، ذکر را بگوید.

6- بعد از تمام شدن ذکر سجده اول، باید بنشیند تا بدن آرام گیرد و دوباره به سجده دوم برود.

7- اگر پیش از تمام شدن ذکر، عمدا سر از سجده بردارد، نماز باطل است.

8- اگر هنگامی که ذکر سجده را می گوید، یکی از هفت عضو را عمدا از زمین بردارد، نماز باطل می شود؛ ولی موقعی که مشغول گفتن ذکر نیست، اگر غیر از پیشانی، جاهای دیگر را از زمین بردارد و دوباره بگذارد، اشکال ندارد.

9- اگر همراه با شست پا، انگشتان دیگر هم بر زمین باشد، مانع ندارد.

10- جای پیشانی نماز گزار نباید بیش از چهار انگشت بسته از جای زانوهایش، پست تر یا بلندتر باشد.

11- احتیاط واجب آن است که جای پیشانی نمازگزار از جای انگشتان پایش هم پست تر و بلند تر از چهار انگشت بسته نباشد.

12- در سجده باید پیشانی را بر زمین، یا آنچه از زمین می روید، ولی خوراکی و پوشاکی نیست، قرار دهد.

13- چیزهایی که سجده بر آنها صحیح است عبارتند از:

خاک – سنگ – گل پخته – گچ – چوب – چمن

14- سجده بر چیزهایی که از زمین می روید و خوراک حیوان است، مثل علف و کاه صحیح است.

15- برای سجده، بهتر از هر چیز تربت حضرت سیدالشهدا(ع) می باشد و بعد از آن بدین ترتیب است:

خاک – سنگ – گیاه

16- سجده برای غیر خدا حرام است.

وظیفه کسی که نمی تواند به طور معمول سجده کند:

1- کسی که نمی تواند پیشانی را به زمین برساند، باید به قدری که می تواند، خم شود و مهر را بر جای بلندی – مثل بالش – بگذارد و سجده کند؛ ولی باید کف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول بر زمین بگذارد.

2- اگر نمی تواند خم شود، باید برای سجده بنشیند و با سر اشاره کند؛ ولی احتیاط واجب آن است که مهر را بالا بیاورد و پیشانی را بر آن بگذارد.

مبطلات نماز

1- سخن گفتن

2- خندیدن

3- گریستن

4- روی از قبله برگرداندن

5- خوردن و آشامیدن

6- کم یا زیاد کردن ارکان نماز

7- بر هم زدن صورت نماز

8- دستها را بر هم گذاشتن، مثل برخی از غیر شیعیان

9- گفتن آمین بعد از سوره حمد.

احکام مبطلات نماز

سخن گفتن:

1- اگر نمازگزار عمدا کلمه ای بگوید و بخواهد با آن معنایی را برساند، نمازش باطل است.

2- اگر نماز گزار سهوا سخنی بگوید، نمازش باطل نیست، ولی پس از نماز باید « سجده سهو » به جا آورد. برای به جا آوردن سجده سهو باید پس از سلام نماز فورا به سجده رفته و بگوید:« بسم الله و بالله، السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته » و پس از آن، یک سجده دیگر به همین صورت به جا آورد و پس از آن تشهد و سلام را بخواند و نماز تمام می شود.

3- در نماز نباید به کسی سلام کرد؛ ولی اگر کسی به نمازگزار سلام کند، واجب است جواب او را بدهد، و باید سلام را مقدم بدارد؛ مثلا بگوید:« السلام علیک » یا « السلام علیکم » و نباید« علیکم السلام » بگوید.

خندیدن و گریستن:

1- اگر نماز گزار عمدا با صدا بخندد، نمازش باطل است.

2- لبخند زدن نماز را باطل نمی کند.

3- اگر نماز گزار برای کار دنیا عمدا با صدا گریه کند، نمازش باطل است.

4- گریه بدون صدا از ترس خدا یا برای آخرت،نماز را باطل نمی کند.

روی از قبله برگرداندن:

1- اگر عمدا به مقداری روی خود را از قبله برگرداند؛ به طوری که نگویند رو به قبله است، نمازش باطل است.

2- اگر سهوا تمام صورت را به طرف راست یا چپ قبله برگرداند، احتیاط واجب آن است که نماز را دوباره بخواند.

بر هم زدن صورت نماز:

1- اگر در بین نماز کاری کند که صورت نماز را برهم زند – مثل دست زدن، به هوا پریدن – هر چند از روی فراموشی باشد، نماز باطل می شود.

2- اگر در بین نماز به قدری ساکت بماند که بگویند نماز نمی خواند، نمازش باطل می شود.

3- رها کردن نماز واجب (شکستن نماز) حرام است، مگر در حال ناچاری؛ مانند این موارد:

حفظ جان – حفظ مال – جلوگیری از ضرر مالی و بدنی

4- شکستن نماز برای مالی که اهمیت ندارد، مکروه است.

مکروهات نماز

چیزهایی که در نماز مکروه است:

1- بر هم گذاشتن چشمها.

2- بازی کردن با انگشتان و دستها

3- سکوت کردن در هنگام خواندن حمد یا سوره یا ذکر، برای شنیدن حرف کسی.

4- هر کاری که خضوع و خشوع را از بین ببرد.