وبلاگ جامع اسلام اهل بیت

از منظر قران مرجع تقلید باید چه خصوصیاتی داشته باشد ؟
پاسخ : قرآن كريم مى فرمايد: "فَسْـَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُون (نحل ،43) اگر نمى دانيد از آگاهان بپرسيد" اين آيه شريفه بيانگر يك قانون كلى عقلايى در مورد "رجوع جاهل به عالم " يعنى همان "تقليد" است .(الميزان ، علامه طباطبايى(رحمه الله) ، ج 12 ، ص 271) البته عالى ترين مصداق اين آيه (چنان كه در روايات آمده ) پيشوايان معصوم(عليهم السلام) هستند و مراجع تقليد و دانشمندان متعهد و پرهيزگار از مصاديق ديگر آن به شمار مى آيند .
دوست عزیز تقليد از مجتهد و دانشمند دو گونه است :
1 . تقليد جايز و مشروع 2 . تقليد ممنوع و حرام
اين دو نوع تقليد در روايتى ذيل آيه 78 سوره بقره توضيح داده شده است . قرآن كريم در اين آيه شريفه قوم يهود را مورد مذمت قرار داده مى فرمايد: "وَ مِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لاَ يَعْلَمُونَ الْكِتَـب َ إِلاَّ أَمَانِىَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَظُنُّون; (بقره ، 78) ، پاره اى از آنان عوامانى هستند كه كتاب خدا را جز يك مشت خيالات و آرزوها نمى دانند ، و تنها به پندارهايشان دل بسته اند" .
در روايت آمده است كه شخصى به امام صادق(عليه السلام) عرض كرد: عوام و بيسوادان يهود راهى نداشتند جز اين كه از علماى خود پيروى نمايند ، اگر تقصيرى هست متوجه علماى آن هاست پس چرا قرآن كريم بيسوادان يهود را به خاطر پيروى از دانشمندانشان مذمت مى كند . اگر تقليد آنان از علمايشان مذموم است پس تقليد كردن ما هم از علمايمان بايد مذموم باشد (چه تفاوتى بين ما و آن ها است .) . حضرت فرمود: عوام و علماى ما و عوام و علماى يهود از يك جهت مثل هم اند ، و از يك جهت با يكديگر تفاوت دارند; از آن جهت كه مثل هم مى باشند ، خداوند عوام ما را نيز به آن نوع تقليد از علماء مذمت كرده ; از آن جهت كه فرق دارند نه .
آن شخص عرض كرد: يابن رسول اللّه برايم توضيح دهيد ، حضرت فرمود: عوام يهود علماى خود را ديده بودند كه عملاً مرتكب خلاف مى شوند ، دروغ مى گويند: احكام خدا را به خاطر هواهاى نفسانى تغيير مى دهند و . . .; از طرفى نيز به حكم عقل و فطرت خداوندى مى دانستند كه هر كس چنين اعمالى داشته باشد نبايد از او پيروى كرد و سخن خدا و پيامبر را از قول او قبول كرد; ولى در عين حال (چشم بسته و)بدون توجّه به اعمال آنان از آن ها پيروى مى كردند . عوام ما نيز اگر در فقهاى خود اعمال خلاف ، فسق و . . . مشاهده كنند ، ولى در عين حال بدون توجّه به اين اعمال از آنان پيروى كنند . عيناً مانند عوام يهودند ، و مورد مذمت و ملامت كلام خدا خواهند بود ، "فأمّا من كان من الفقهاء صائناً لنفسه حافظاً لدينه . . ." امّا هر كدام از فقها كه خود نگهدار باشد ، دين خود را حفظ كند ، مخالف هواهاى نفسانى و مطيع امر الهى باشد بر عوام است كه از چنين كسى تقليد كنند .
بعد امام صادق(عليه السلام) فرمود: "ذلك لايكون الابعض فقهاء الشيعه لاجميعهم . . ." بعضى از فقهاى شيعه داراى اين فضايل و كمالات هستند نه همه آن ها;( بحارالانوار ، علامه مجلسى ، ج 2 ، ص 87 ـ 88 ، مؤسسة الوفاء بيروت ) بنابراين تقليد از مجتهد فاسق حرام و ممنوع . ولى تقليد از مجتهد متعهد و پرهيزگار ، جايز و مشروع است .